Кыргызстан, г. Бишкек,
ул. Абдрахманова 208

Алыкул Осмонов атындагы Улуттук китепканада акын Темиркул Үмөталиевдин «Жеңиш» аттуу ырлар жыйнагынын бетачары болду

Алыкул Осмонов атындагы Улуттук китепканада акын Темиркул Үмөталиевдин «Жеңиш» аттуу ырлар жыйнагынын бетачары болду
04 Июн 2025

3-июнда Алыкул Осмонов атындагы Улуттук китепканада Кыргыз эл акыны Темиркул Үмөталиевдин согуш жылдарында жазган чыгармаларын камтыган «Жеңиш» деп аталган ырлар жыйнагынын бетачары болуп өттү.

Иш-чарага Венгриянын Кыргызстандагы атайын жана Ыйгарым Укуктуу Элчиси Шандор Дороги, акындын небере кызы, маданият таануу илиминдеринин доктору Үмөталиева-Баялиева Чынар Темиркул кызы,

 

 

 

туугандары, замандаштары, акындын «Үч баатыр» деп аталган чыгармасынын каармандары – Улуу Ата Мекендик согуштун баатырлары Кубат Жуматаев, Асылкерим Осмонов жана Апсамат Ашырбаевдин балдары, туугандары,

акын-жазуучулар, коомдук ишмерлер жана Бишкек шаарындагы Темиркул Үмөталиев атындагы № 67 жалпы билим берүүчү орто мектептин мугалимдери жана окуучулары катышты.

 

 

Иш-чаранын жүрүшүндө Улуу Ата Мекендик согуштун катышуучусу, Кыргыз эл акыны, Кыргыз Республикасынын Токтогул атындагы мамлекеттик сыйлыгынын лауреаты Темиркул Үмөталиевдин үй-бүлөсүнүн архивинен алынган сүрөттөрдөн видео-слайд көрсөтүлүп, акындын согуш жылдарында да бир колуна курал, бир колуна калем кармап, эл-жерге болгон сүйүүсүн чагылдырган ырларды жаратканы жөнүндө кеңири сөз болду. Ошондой эле анын ырлары көркөм окулду.

 

 

 

Акын Темиркул Үмөталиев Аксы районуна караштуу Төө-Жар айылында 1908-жылы 1-майда туулган. 1918-жылы атасынан ажырап, 1925-жылы Ак-Суудагы жетим балдар үйүнө алынып, бир жыл балдар үйүндө тарбияланган. Андан соң, Оштогу педагогикалык окуу жайына жиберилген. Кийин, Жалал-Абаддагы педагогикалык окуу жайына которулуп, аны 1929-жылы бүтүрүп, Ноокат районунда эки жыл мугалим, кызыл үйдүн башчысы жана райком комсомолдун бөлүм башчылык кызматтарын аткарган.

1928–1929-жылдары техникумда окуп жүргөндө Т. Үмөталиевдин кабарлары «Ленинчил жаш», «Кызыл Кыргызстан» гезиттерине үзбөй чыккан. 1931-жылы Фрунзеге келип, обком комсомолдун аппаратында бөлүм башчы, 1934–1935-жылдары Араван МТСинде саясий бөлүмдүн начальнигинин комсомол иши боюнча жардамчысы, 1935–1937-жылдары «Кыргызстан пионери» гезитинин редактору, «Ленинчил жаш» гезитинин редакторунун орун басары, «Кызыл Кыргызстан» гезитинин бөлүм башчысы, 1937-жылдан Кыргызстан Жазуучулар союзунун аппаратында иштеген.
Т. Үмөталиев Улуу Ата Мекендик согушта Калинин, Түштүк-Кавказ, Закавказье, Украина фронтторундагы, Румыния, Болгария, Югославия, Венгрия, Австрияны фашизмден бошотууга катышкан.
1946–1953-жылдары «Ала-Тоо» журналында башкы редактор, 1974-жылдан китеп сүйүүчүлөр коомунун бащкармасынын төрагасы болгон.

Т. Үмөталиевдин ырлары 1930-жылдан тартып басма сөз беттеринде чыга баштаган. «Баатыр» аттуу поэмасы 1944-жылы жарык көргөн.
Т. Үмөталиев Пушкиндин, Маяковскийдин, Тихоновдун, Янка Купаланын, Турсун-Заденин чыгармаларын кыргыз тилине которгон.

Акындын чыгармалары орус, украин, өзбек, казак ж.б. элдердин тилдеринде которулган.
Т. Үмөталиев 1934-жылдан СССР Жазуучулар Союзуна мүчө болгон. 1968-жылы «Кыргыз Эл акыны» деген наам алган. Ленин «Эмгек Кызыл Туу», «Кызыл жылдыз», «Ардак белгиси» ордендери, «Кавказды коргогону үчүн», «Будапештти алганы үчүн», «1941–1945-жылдардагы Улуу Ата Мекендик согушта Германияны жеңгендиги үчүн» медалдарынын ээси.

1982-жылы «Тоо гүлдөрү» аттуу китеби үчүн Кыргыз Республикасынын Токтогул атындагы мамлекеттик сыйлыгы ыйгарылган.