Кыргызстан, г. Бишкек,
ул. Абдрахманова 208

ЭЛ АСПАПТАР ОРКЕСТРИНИН УЮШТУРУУЧУСУ — ПЁТР ФЁДОРОВИЧ ШУБИН

ЭЛ АСПАПТАР ОРКЕСТРИНИН УЮШТУРУУЧУСУ — ПЁТР ФЁДОРОВИЧ ШУБИН
25 Июн 2024
2024-жылдын 25-июнунда Алыкул Осмонов атындагы Кыргыз Респуликасынын “Маданият жанан искусство” бөлүмүндө СССРдин эл артисти, Кыргыз ССРинин композиторлор союзунун мүчөсү, Кыргыз ССРинин эмгек сиңирген артисти, биринчи эл аспаптар оркестринин уюштуруучусу жана жетекчиси Пётр Фёдорович Шубиндин 130 жылдыгына арналган көргөзмө уюштурулду.
1928-жылдын жазында Москва өкмөтү Пётр Фёдоровичти алыскы Кыргызстанга жөнөтүп, ал жердеги тагдырын түбөлүккө кыргыз профессионалдык искусствосунун өнүгүшү менен байланыштырган. Биринчи жылдарын Кыргыз ССРинде П.Ф. Шубин театрга — жумушчу жаштардын студиясына арнаган. Бул жерде эки жаш жана таланттуу композиторлордун А.Малдыбаев менен П.Ф. Шубин таанышуусу болгон. Студия Кыргыз мамлекеттик театрга жана музыкалык техникумга айлангандан кийин Шубин экинчисине өтүп, беш жыл бою улуттук музыканттарды практикалык ишке даярдап, музыкалык жана теориялык сабактарды берген. Музыкалык сабаттуулукту өнүктүрүүдө Пётр Фёдоровичтен республиканын музыкалык искусствосунун келечектеги ири ишмерлери окушат, алардын арасында А.Тулеев, М.Абдраев, А.Аманбаев жана башка көптөгөн адамдар бар. 1935-жылы П.Ф. Шубин кыргыз театрына дирижер жана композитор катары чакырылып, ошол эле жылы театрды жетектеген. 1936-жылы чакан театралдык ансамблдин базасында Шубин кыргыз эл аспаптар оркестрин уюштуруп, өмүрүнүн акырына чейин оркестрде жетекчи болуп калган.
Оркестрдин курамында 22 музыкант, анын ичинде элдик музыканын көрүнүктүү чеберлери: М.Күрөңкеев, К.Орозов, Ы. Туманов, К.Акиев, М.Мусурманкулов, А.А. Үсөнбаев, Ш.Термечиков, А.Огонбаев ж.б. Бул биринчи нота менен чыгармаларды аткарган улуттук оркестр, театрдан чыгып, өз алдынча ишин баштайт. Дал ушул жерден алгачкы элдик композиторлор К.Молдобасанов, Н.Давлесов жана башкалар тарбияланган.
Оркестрдин чыгармалары борбордо гана эмес, республиканын алыскы райондорунда да зор ийгиликке ээ болду. Оркестрге сольфеджио үйрөтүлүп, 60-70 жаштагы карыялар чыдамдуулук менен ноталарды үйрөнүп, татаал музыкалык номерлерди аткарып жатканын көрүү кызыктуу болду. Оркестр үч негизги аспаптар тобунан куралган: жыгач үйлөмө аспаптар – чоор, сурнай, кыл аспаптар — кыл кыяк жана комуз. Белгилей кетсек, бул аспаптар музыкалык чебер К.Верхоглядов тарабынан жаңыланып, өркүндөтүлгөн.
Беш түрдөгү реконструкцияланган комуздардын партиясы алынып, тез эле өздөштүрүлгөн: пикколо, прима-альт, тенор-бас, жана үйлөмө аспаптар- флейта, гобой, фагот да оркестрге киргизилген. П.Ф.Шубин сексенден ашык элдик күүлөрдү жана оригиналдуу чыгармаларды иштеп чыккан, анын ичинде «Беш ыргай», «Комузчу» ж.б. 1939-жылдын жаз айларында СССРдин Чоң театрынын филиалында Москвада өткөн кыргыз искусствосунун декадасында оркестрдин аткаруусу советтик көрүнүктүү композиторлордун жана дирижерлордун кызуу жакшы пикирлерин жараткан. Кыргыз музыкалык искусствосунун өнүгүшүндө Кыргызстанга келген орус музыканттарынын эмгеги зор, алар: композиторлор В.Власов жана В.Фере, И.Капык, режиссёр В.Васильев, дирижер В.Целиковский, сүрөтчү Я.Штоффер, балетмейстер С.Холфин, хормейстер П.Меркулов жана башкалар.
Кыргыз профессионалдык искусствосун өнүктүрүүгө кошкон зор салымы үчүн көрүнүктүү коомдук ишмер жана педагог П.Ф. Шубиндин ысымын түбөлүккө калтыруу максатында Кыргыз ССРинин Министрлер Советинин озд 68 үчүн 28-январь 1948-жылдагы токтому менен музыкалык мектепке Петр Федорович Шубиндин ысымы ыйгарылган.